یکی از با ارزش ترین گیاهان در کشاورزی گیاه یونجه با نام علمی Medicago sativa است. این گیاه با ارزش ترین گیاهان علوفه ای است که بشر برای تغذیه دام از آن استفاده می‌کند. به دلیل دارا بودن پروتئین، مواد معدنی و ویتامین ها یکی از مهمترین گیاهان در تغذیه دام است. عملکرد یونجه در هکتار ۲۵ تن علوفه خشک است. کشاورزان در بسیاری از نقاط کشور گیاه یونجه را به عنوان گیاه علوفه های و برای استراحت کردن و تقویت زمین بعد از کشت گندم می‌کارند.
تعداد چین های یونجه
یونجه در شرایط آب و هوای گوناگون قابل کشت است گیاهی چند ساله است و در هر سال چندین نوبت برداشت می شود. در مناطق گرمسیر در سال ۱۰ تا ۱۵ چین و در نواحی سردتر و معتدل بین ۴ تا ۵ چین در سال و در نواحی خیلی سرد مانند تبریز 2 تا ۳ چین در سال دارد. با توجه به میزان تولید ماده سبز زیاد در سال به تدریج خاک عناصر غذایی خود را از دست می‌دهد در نتیجه یونجه هم مانند سایر گیاهان به عناصر غذایی نیاز دارد. البته به دلیل استفاده دام از علوفه حاصل از کشت یونجه ممکن است باعث مسمومیت در دام ها شود به همین دلیل استفاده از کود ها در کشت یونجه باید با آگاهی از وضعیت عناصر در خاک انجام شود.
آبیاری یونجه
میزان آبیاری در مزرعه یونجه بستگی زیادی به آب و هوا و بافت خاک دارد. بافت خاک بر سرعت نفوذ آب در آن و مقدار نگهداری آب تاثیر میزان می‌گذارد به همین دلیل در خاکهای سبک و شنی به دلیل عدم نگهداری آب به مدت طولانی آبیاری در دوره های کوتاه تر باید انجام شود و در خاکهای سنگین دوره آبیاری طولانی تر است. البته خاک های مناسب برای کشت یونجه باید زهکشی کافی داشته باشند زیرا یونجه به تنش غرقاب حساس است و غرقابی ممکن است باعث متوقف شدن رشد این گیاه شود.
خاک مناسب برای کشت یونجه
ریشه های یونجه می تواند تا عمق ۶ متری خاک نفوذ کند این ویژگی سبب شده تا یونجه در برابر تنش های خشکی مقاوم باشد. میزان ph مورد نیاز و مطلوب برای رشد یونجه 6.5 تا 7.5 است و در ph بیشتر از ۸ رشد آن مطلوب نیست. درجه شوری یا ای سی مناسب برای کشت یونجه زیر ۲ است و بیشتر از ۵ برای یونجه مناسب نمی باشد. حداقل عمق برای کشت یونجه بیش از ۱۸۰ سانتی متر است و در اراضی با عمق کمتر از ۹۰ سانتی متر مناسب کشت یونجه نیست.
شوری خاک در کشت یونجه
برای اصلاح خاک های اسیدی می توان از آهک استفاده کرد و در خاکهای با ای سی بالا یا هدایت الکتریکی بیشتر از ۷.۳ عملکرد یونجه به تدریج کاهش می‌یابد. در خاکهای با شوری بیش از ۵ از کاشت یونجه خودداری کنید. مهمترین روش برای اصلاح خاکهای شور انجام آبشویی است است که قبل از آن باید نمک شویی و زهکشی انجام شود. در صورتی که یکی از تنش های دیگر برای کشت یونجه سدیمی بودن خاک است.
خاکهایی که نسبت جذب سدیمی بیشتر از ۱۳ درصد سدیم تبادلی آنها بیشتر از ۱۵ باشد در واقع خاکهای سدیمی نام دارند که این نوع خاک ها عناصر غذایی گوناگون مانند کلسیم و منیزیم و پتاسیم توسط سدیم اشغال شده است. برای اصلاح خاک های سدیمی میتوان از گچ یا کود های های آلی دارای کلسیم و یا استفاده از گوگرد به همراه باکتری اکسید کننده آن استفاده کرد و پس از این اقدامات اقدام به آبشویی نمود.
کودهای نیتروژنی در کشت یونجه
کمبود نیتروژن در یونجه بسیار کم دیده می شود زیرا باکتری های ریزوبیوم در داخل گره‌های روی ریشه یونجه در حال تثبیت نیتروژن موجود در هوا هستند و آن را در اختیار گیاه قرار می‌دهند، ولی با این حال همزمان با استفاده از کودهای فسفات آمونیوم یا سوپر فسفات تریپل۵۰ کیلوگرم یا ۷۵ کیلوگرم نیترات آمونیوم قبل از کشت می‌تواند به افزایش عملکرد یونجه کمک شایانی کند.
کودهای فسفر در کشت یونجه
فسفر در همه گیاهان و در یونجه باعث تحریک رشد گیاه و تکامل ریشه ها می‌شود. همچنین در گلدهی و میوه دهی موثر است. در اثر کمبود فسفر ممکن است برگ های یونجه به رنگ سبز تیره یا بنفش در آمد و از نوک شروع به خشک شدن کنند. یونجه برای گلدهی و تشکیل دانه به فسفر نیاز دارد. در آزمون خاک پیش از کشت یونجه در صورتی که غلظت فسفر قابل استفاده خاک کمتر از ۱۰ میلی گرم بر کیلوگرم باشند مصرف ۷۰ تا ۹۰ کیلوگرم معادل ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم سوپر فسفات تریپل پیش از کشت به صورت جایگذاری عمقی پیشنهاد می شود.
کودهای پتاسیم در کشت یونجه
پتاسیم بعد از نیتروژن مهمترین عناصر غذایی در کشت یونجه است. پتاسیم باعث مقاومت در برابر بیماری ها و مقاومت تنش های محیطی و تنش خشکی می شود. اگر پتاسیم قابل استفاده کمتر از ۳۰۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد بسته به میزان کمبود میتوان تا ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم استفاده کرد. علائم کمبود پتاسیم به صورت ایجاد لکه های کوچک یا سفید یا زرد رنگ در اطراف برگچه ها و زرد شدن حاشیه برگ و سپس قهوه ای شدن آن و فنجانی شدن برگ به سمت پایین است.
کودهای کلسیمی در کشت یونجه
برای برداشت ۵ تن یونجه تا ۷۵ کیلوگرم از خاک برداشت می شود. مصرف کود نیترات کلسیم یا آهک می‌تواند تامین کننده عنصر کلسیم برای رشد یونجه باشد. در خاک هایی با ph کمتر از ۶ مصرف مواد آهکی یک سال پیش از کشت یونجه مناسب است ولی در خاکهای با pH بالا استفاده از آهک به هیچ عنوان توصیه نمی شود. بهتر است از پولهای مانند کلسیم نیترات کلسیم در دوره رشد یونجه به شکل محلول پاشی آبیاری استفاده شود.
کود های میکرو در کشت یونجه
یونجه مانند سایر گیاهان زراعی و باغی نیاز به عناصر میکرو مانند منگنز، منیزیم، روی، بر، آهن نیاز دارد. برای رفع نیاز یونجه به این عناصر توصیه می‌شود از کودهای کلات میکرومیکس به صورت محلول پاشی یا کود میکرو گرانول مخصوص چالکود قبل از کشت استفاده شود.