شوری خاک و اصلاح آن

شوری یکی از شاخص های مهم آزمایشهای خاک است که تاثیر زیادی بر میزان رشد و عملکرد محصولات کشاورزی دارد. متاسفانه در کشور ما مناطق زیادی درگیر معضل شوری خاک هستند که کشت محصولات و رشد گیاهان و جذب عناصر از خاک را تحت تاثیر قرار داده و کشاورزی را با محدودیت مواجه می کند. بر اساس نسبت بین یون های موجود در خاک های شور منابع شوری در خاک ها به سه دسته تقسیم می شوند شامل خاکهای شور، خاکهای شور و سدیمی و خاک های سدیمی.

در خاکهای شور کاهش رشد و عملکرد گیاهان دیده می‌شود. خاک های سدیمی محدودیت نفوذ آب در خاک وجود دارد و در خاکهای شور سدیمی ترکیبی از هر دو مشکل دیده می شود. برای اصلاح شوری بهترین روش و شناخته شده ترین روش روش آبشویی است که از مواد اصلاح کننده مانند گچ قبل از آبشویی استفاده می‌شود. البته روش های دیگری هم وجود دارد مانند استفاده از کودهای آلی کلسیمی که در بازار به اصطلاح کودهای ضد شوری نامیده می‌شود البته کشاورزان قبل از استفاده از هر کدام از این روش ها باید نوع شوری خاک را متوجه بشوند.

معایب شوری خاک کشاورزی

شوری یا املاح در خاک پتانسیل آب موجود در خاک را منفی تر می‌کند و باعث جلوگیری از حرکت آب به داخل ریشه ها می‌شود که به این پدیده اثر اسمزی شوری می‌گویند. علاوه بر شوری که حاصل وجود برخی املاح و یون ها در خاک است ممکن است برخی از یون های دیگر در خاک وجود داشته باشد که باعث ایجاد مسمومیت یونی شوند از جمله عنصر بر ، سدیم کلر و منیزیم. وجود این عناصر در خاک باعث ایجاد مسمومیت در گیاه نیز می‌شود برای مثال علائم سمیت کلر و سدیم در برگ های پسته به صورت زرد شدن حاشیه های برگ ها قابل مشاهده است.

شاخص EC یا هدایت الکتریکی خاک

  وجود برخی یون ها مانند سدیم و کلر در آب می‌تواند باعث هدایت جریان الکتریکی از آب شود به همین دلیل شاخص هدایت الکتریکی به عنوان تعیین کننده مقدار غلظت املاح و شوری به کار برده می شود. مهمترین کاتیون ها یا یون های با بار مثبت که در خاک وجود دارند شامل سدیم کلسیم منیزیم و پتاسیم هستند و ذرات با بار منفی خاک شامل کلر سولفات کربنات و بیکربنات هستند.

راههای اصلاح خاکهای شور

معروف ترین روش اصلاح خاک های شور نخاع است و دومی آب شویی است که با استفاده از آبی مازاد بر نیاز تبخیر در قبل کشت یا در دوره رشد اقدام به شستشوی ناحیه ریشه برای کاهش غلظت املاح خاک می‌کند. نیاز آبشویی وابسته به تحمل محصول نسبت به شوریاست زیرا هر محصول حد معینی از شوری را بدون کاهش عملکرد تحمل میکند گیاهان از نظر تحمل به شوری در دسته های مختلف قرار می‌گیرند: شامل گیاهان حساس ، نیمه حساس ، نیمه متحمل و متحمل به صورت کلی می‌توان میزان شوری خاک را یک و نیم برابر شوری آب آبیاری دانست.

در مناطقی مانند استان گلستان، دشت ورامین یا نواحی جنوبی کشور بسیار از صیفی کاران برای کاهش اثرات شوری و تقویت سرعت رشد گیاهان در مراحل ابتدایی و رویشی گیاهان و صیفی جات اقدام به آبیاری با محلول های ضد شوری کودهای salt gone و کود هیومیک اسید و سویل بوستر به صورت متناوب می کنند.  همچنین در مناطق با خاکهای با شوری متوسط و کمتر از گیاهان نیمه حساس و غیر حساس به شوری برای کشت در منطقه استفاده می کنند مانند ارقام گندم مقاوم به شوری، یونجه، گوجه فرنگی، درختان پسته و خرما.

خطر سدیم در خاک

 معمولاً در بین کاتیون ها سدیم و بین آنیون ها کلر بیشترین سهم را در خاک به خود اختصاص می دهند برای اینکه متوجه شویم یک خاک یا آب سدیمی هست یا نه باید از یک فرمول استفاده کنیم که میزان SAR را به ما میدهد. مقادیر بالای ۱۵ برای قرار گیری خاک و یا آبیاری در دسته سدیمی کافی است. سدیم اضافی در خاک باعث کاهش سرعت نفوذ آب می‌شود خاکهای سدیمی ساختمان خاک را تخریب کرده و ذرات ریز دانه فضای منافذ خاک را مسدود می‌کند و منجر به کاهش سرعت نفوذ آب در خاک می‌شود.

نحوه آبشویی خاکهای شور

 آب های سدیمی شوری بالایی دارند در خاک های تحت آبیاری با این آب‌ها به دلیل اثر مثبت شوری بر ذرات خاک مشکلات کاهش سرعت نفوذ آب در خاک را بروز می‌دهد. کودهای اصلاح کننده شوری خاک در بازار موجود هستند دارای ترکیبات حاوی کلسیم هستند. کلسیم در واقع به جای سدیم در مکانهای تبادلی یونی خاک جایگزین میشود که این پدیده منجر به افزایش سرعت نفوذ آب در خاک می‌شود و در نتیجه عمل آبشویی املاح راحت تر انجام می‌شود.

 جایگزینی یک یون به جای دیگر موجب کاهش شوری خاک نمی‌شود بلکه برای کاهش شوری آب شویی مجدد لازم است. همچنین استفاده از کودهای اسید زا مانند اسید های آلی و معدنی وسولفات آمونیوم اسید هیومیک و اسید فولویک  موجب تاثیر مثبت و افزایش رهاسازی کلسیم موجود در کربنات ها می‌شوند و به این ترتیب کلسیم آزاد شده می‌تواند در نحوی طبیعی جایگزین سدیم شود و به کاهش طبیعی شوری و تجمع املاح کمک کند.

در نتیجه برای بهبود خاکهای شور بهتر است از کودهای حاوی کلسیم مانند کودهای آلی کلسیمی یا گچ کشاورزی استفاده شود و 2 تا 3 روز بعد از مخلوط کردن با خاک با آبیاری سنگین به شستن و خارج کردن سدیم از دسترس ریشه ها کمک کرد.

برای خرید کودهای ضد شوری با ما تماس بگیرید.