مراحل احداث باغ انگور

انگور و عمر یک تاکستان تجاری می تواند به بیش از ۵۰ سال برسد مهمترین یکی از مهمترین مراحل احداث باغ انگور یا تاکستان مرحله انتخاب مکان است زیرا انتخاب محل مناسب تاکستان بر عملکرد و سوددهی ۲۰ تا ۴۰ سال آینده موثر است. اگر برای کاشت انگور مکان انتخاب شود که فصل رشد کوتاهی دارند ممکن است میوه به اندازه کافی رشد نکرده و نارس برداشت شود در نتیجه در انتخاب مکان و نوع رقم باید بسیار دقت کنید. یکی دیگر از نکات در انتخاب محل احداث باغ انگور درجه حرارت و رطوبت منطقه است زیرا درختان انگور به انواعی از بیماری‌ها مانند پوسیدگی سیاه و سفیدک حقیقی و پودری بسیار حساس هستند.

طراحی تاکستان

یکی از اهداف اصلی طراحی تاکستان پیشگیری از فرسایش خاک در اراضی شیبدار ، استفاده موثر تر از از سطح زمین ، افزایش عملکرد و راندمان محسود در برابر تنش ها ، امکان استفاده از ماشین آلات پیشرفته باغبانی می باشد. برای این منظور مواردی از جمله قطعه بندی زمین ، در نظر گرفتن فاصله بین ردیف ها برای تسهیل حرکت ماشین آلات ، تعیین راه برای رفت و آمد راحت کارگران و تعیین فاصله مناسب بین ردیف ها و فاصله بین درختان انگور در روی ردیف جهت احداث ردیف ها ارتفاع زمین باید در نظر گرفته شود. در زمینهای بزرگ بهتر است زمین را به قطعات مختلف تقسیم کنیم برای مثال طول ردیف ها را برای تسهیل عملیات باغبانی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ متر در نظر بگیریم.

جهت احداث باغ انگور

جهت احداث ردیف های تاکستان جهت ردیف های پاکستان به عوامل مختلف مانند سرعت باد در زمین قرار گرفتن تاکا در معرض بیشترین او بستگی دارد. بهترین جهت مناسب تاکستان شمال به جنوب است و حداکثر نور خورشید را دریافت می کند برای جلوگیری از آفتاب سوختگی خوشه ها جهت ردیف های کاشت از شمال شرقی به سمت جنوب غربی در نظر گرفته می شود. در زمین های شیب دار با شیب تن بهتر است جهت کاشت و ردیف ها در امتداد خطوط تراز باشد. در مناطق باتری بهتر است ست که ردیف های کاشت موازی با جهت باد قرار بگیرند.

فاصله بین ردیف های کاشت تاکستان

معمولاً فاصله بین ردیف ها به اندازه ارتفاع تاج تاک تعیین می شود یعنی ارتفاع تاج تاک در آینده در سیستمهای روسیمی(ارتفاع داربست) باید به عنوان فاصله بین ردیف ها قرار بگیرد. در تاکستان هایی با فاصله ردیف خیلی زیاد معمولاً محصول به مقدار کافی تولید نمی شود و یا در تاکستان های در تاکستانهای با فاصله بین ردیف خیلی کم به دلیل سایه اندازی زیاد درختان روی هم کیفیت میوه ها پایین می‌آید. علاوه بر ارتفاع تاج تاک یا ارتفاع داربست ست که در تعیین فاصله بین ردیف ها پا موثر است در باغات پیشرفته برای حرکت ماشین آلات کشاورزی و ادوات تراکتور به فاصله بین ردیف و ۲۴۰ سانتیمتر نیاز است.

سیستم های تربیت درختان انگور

برای باغات کوچک و تفننی بیشترین فاصله بین ردیفها 1.8 تا 2.7 دهم متر و برای تاکستان های تجاری بر اساس سیستم تربیت این فاصله بین دو و هفت دهم متر مناسب است.  در سیستم های تربیت روسیمی مانند سیستم وای فاصله بین ردیف ها ۳.۶  متر از این سیستم به دلیل وجود فاصله زیاد بین ردیف ها در مناطق آفتاب گیری مانند ایران توصیه نمی شود زیرا احتمال خطر آفتاب سوختگی میوه ها افزایش می یابد در مناطق مختلف ایران استفاده از سیستم های تربیت عمودی مانند کردن یک یا دو طبقه توصیه می شود. در مجموعه درباره سیستم های تربیت روسیمی در ایران برای رقم های سازگار با هرس کوتاه همچون عسگری ، ریش بابا ، رطبی ، فلیم سیدلس ، ترنت خلیلی ، سیاه سمرقندی و مانند اینها سیستم تربیت کردن دو طرفه و در صورت حاصلخیز بودن خاک و قدرت بالای رقم کاشته شده سیستم کردن دو طرفه دو طبقه مناسب تر است و برای رقم های سازگار با هرس بلند مانند بیدانه سفید ، بیدانه قرمز ، فیستا سیستم تربیت ارزان و کم هزینه نیفین مناسب است. فاصله استاندارد تاک ها تا ردیف‌های کاش در این سیستم ها ۱.۸ دهم تا ۲ متر و فاصله ردیف ها از هم سه متر توصیه شده است.

سیستم های کاشت تاک در ایران

در ایران و کشورهای منطقه به دلیل است استفاده از سیستم های کشت سنتی معمولا فاصله استاندارد ردیف ها رعایت نمی‌شود و درختان متراکم تر کشت می شوند. برای مثال در مناطق جنوبی کشور مانند استان فارس سیستم تربیت پاچراغی استفاده می شود که برای درخت انگور یاقوتی در این روش فاصله بین ردیف ها دو متر و فاصله بین درختان یک و نیم متر توصیه می شود زیرا قدرت رشد در قم یاقوتی کم بوده و به دلیل کاهش خطر آفتاب سوختگی میوه ها از این روش استفاده می گردد عدد همچنین در ایران کشاورزان برای استفاده حداکثری است سطح به دلیل گران بودن زمین از سیستمهای کشت متراکم تر استفاده می کند. در مناطق سردسیر رقم کم رشد یاقوتی را میتوان با فواصل کاشت دو متر در ۲ متر انجام داد. در تاک های پر رشد در مانند ریش بابا ، عسکری ، رطبی ، فلیم سیدلس ، ملت ، لعل ، حسینی ، صاحبی ، فخری و جز اینها برای سیستم تربیت پاچراغی فاصله کاشت دو در دو و نیم متر یعنی فاصله بین رادیکال ۲ و نیم متر در نظر میگیرند. ولی در کل سیستم تربیت پاچراغی برای رقم های به قدرت رشد زیاد مناسب نیست و عملکرد تاک های تربیت شده در این روش نسبت به سایر روش ها کمتر است. یکی دیگر از  دلایلی که کشاورزان از سیستم هایی مانند پاچراغی استفاده می کنند هزینه های کمتر آن نسبت به  نصب داربست ها و سیم ها می باشد.

سیستم تاکستان خوابیده سنتی

سیستم پاچراغی علاوه بر کاهش کیفیت میوه باعث کاهش قند محصول و افزایش شیوع بیماری های قارچی به دلیل تراکم زیاد میباشد. البته به دلیل سازگاری روش پاچراغی نسبت به تنش های خشکی در مناطق کم آب می توان به کشاورزان ایران حق داد که از این سیستم بیشتر در تاکستان های خود استفاده کنند.  یکی از سیستم های سنتی که در بسیاری از مناطق کشور مانند استان فارس ، کردستان ، آذربایجان ، قزوین به ملایر ، خراسان و زابل رایج است سیستم سنتی خوابیده نام دارد در این سیستم نیز فاصله بین ردیف های یک و نیم تا دو متر می باشد و تاک ها را داخل گودال هایی به عمق ۴ متر می کارند و پس از آن شاخه های تاک را به سمت بالای کانال یعنی روی پشت ها هدایت می کند. همین روش در استان قزوین باعث به وجود آمدن تاکستان هایی با تراکم 800 تا ۸۵۰ تاک شده است.

انتخاب رقم انگور مناسب برای تاکستان

انتخاب نوع رقم مناسب بستگی به عواملی مانند آب ، خاک و آب و هوای منطقه و شرایط بازار و امکانات رفت و آمد بستگی دارد. در برخی از مناطق مانند تاکستان قزوین یا کاشمر در استان خراسان هدف تولید کشمش است به همین جهت بیشتر ارقام انگور بیدانه سفید در این مناطق کشت شده است. در برخی مناطق مانند استان فارس یا زابل برای تولید انگور تازه خوری و زودرس ارقامی مانند یاقوتی کاشته شده است. در بعضی مناطق استان فارس به دلیل وجود تنش خشکی و کم آبی از اقوام تحمل به خشکی مانند انگور است لقب رقم لر کش برای تولید آبغوره استفاده می شود. کاربرد ناسازگاری ارقام به هر منطقه نیز سبب انتخاب یک رقم برای یک منطقه می شود. برای مثال در میمند استان فارس و قم عسگری بیش از ۹۵ درصد مساحت تاکستان ها را در بر گرفته است.

معرفی ارقام مختلف انگور

رقم بیدانه سفید

اینقدر غم بی دانه و متوسط رس است. از اواخر مرداد زمان برداشت آن شروع میشود برای تهیه کشمش تازه خوری و آب انگور مناسب است نسبت به تنش گرما مقاوم است و در مناطقی مانند کرمان ، مناطق جنوبی استان فارس و سیستان و بلوچستان قابل کشت است.

 رقم بیدانه قرمز

 بومی استان فارس است متوسط رس بیضی‌شکل با قدرت رشد متوسط دارای خوشه های بلند و دوم کوتاه با های کوچک تا متوسط و گوشتی با پوست نازک و رنگ قرمز روشن. بیشتر مصرف تازه خوری و تهیه کشمش دارد. این رقم برای سیستم هرس بلند مانند رقم بیدانه سفید در مناطق خنک و سردسیر مانند کردستان ، همدان ، زنجان خراسان و مناطق شمالی و خنک استان فارس توصیه می شود انواع سیستم های تربیت سازگار با حرص بلند و متنوع و ارزان بابل استفاده در این رقم میباشد مانند سیستم نیفین. رومرو طبی رقم انگور رطبی بومی استان فارس است که نوع زودرس و دیررس دارد. دانه دار دانه دار و عملکرد زیاد قدرت رشد متوسط و سازگار به شرایط دیم و کم آبی است. های بلند و درشت به شکل تخم مرغ تن شیرین و عطر خوبی دارد. این رقم با هر دو روش هرس بلند و کوتاه برای مناطق جنوبی کشور مانند خراسان ، زابل و چهارمحال و بختیاری مناسب است.

رقم شاهرودی

شاهرودی دانه دار و دیررس دانه های بیضی شکل متوسط زرد و قرمز با پوست ضخیم است. ویژگی انبارمانی بالا و از جمله ارقام تجاری کشور است ست که با هدف صادرات و نگهداری در سردخانه ها کاشته می شود. برای مناطق سردسیر با فصل رشد کوتاه مناسب نیست.

 رقم انگور پیکامی

 رقم انگور پیکامی بینی کاشمر است رقمی پربار با قدرت رشد زیاد متوسط تا دیررس بی دانه دارای لبه های تخم مرغی شکل بلند است این رقم قابلیت حمل و نقل پایینی دارد برای تهیه کشمش توصیه می شود.

رقم انگور خوشناو یا رشه

 رقم انگور خوشناو رقمی با عملکرد زیاد متوسط تا دیررس است برگ‌های کوچک خوشه های بزرگ طبقه های با تراکم بالا و تخم مرغ شکل متوسط تا درشت آبی تا سیاه رنگ و دارای پوست پوست ضخیم است. این رقم قابلیت تحمل شرایط دین و کم آبی را دارد به حرص کوتاه و بلند هم سازگار است.

 رقم انگور فخری

 متوسط تا دیررس در اواسط شهریور ماه می رسد با شرایط کم آبی سازگار است. تپه های تخم مرغی شکل که متوسط تا بزرگ و گوشتی و آبدار به رنگ سبز مایل به زرد دارد. شیرین و معطر و متهم به سرمای زمستان است است. برای تاکستان های مناطق سردسیر توصیه می شود.

انگور رقم انگور فلیم سیدلس

 رقم فلیم سیدلس یکی از ارقام خارجی که ۱۰ سال است وارد کشور شده رقم بیدانه زودرس با های قرمز مات های گوشتی با اندازه کوچک تا متوسط است مانند رقم سیاه سمرقندی قابلیت حمل و نقل بالایی دارد. به دلیل باردهی زیاد در برخی مناطق کشور مشکل رنگی وجود دارد در مناطقی مانند شهرکرد مناسب است.

رقم انگور پرلت

 انگور پرلت یکی از ارقام خارجی است بسیار زودرس ، با قدرت رشد متوسط تا زیاد و عملکرد بالا ، پس از انگور یاقوتی اولین انگوری که در کشور می رسد. جوش های متوسط و بزرگ با تراکم حقیقی متوسط تا زیاد اب های گرد و کوچک و متوسط و سفید رنگ دارد. کشت این روند به منظور تولید میوه نوبرانه در مناطق گرم و سرد سیر و فصل رشد کم توصیه می شود.

اصول فنی احداث تاکستان محمد جواد کرمی ۱۴۰۱ معاونت آموزش و ترویج کشاورزی