زعفران گیاهی است دارویی از خانواده زنبقیان گیاهی دائمی و علفی است که در پاییز گل میدهد. دارای ساقه های زیرزمینی دایره ای شکل سخت و گوشت دار و توپر است. که با پوسته های فیبری قهوه‌ای رنگ پوشانده شده است. به این ساختار زیرزمینی بنه یا کورم می‌گویند. برگهای زعفران حقیقی و بین ۵ تا ۱1 عدد هستند و معمولاً همزمان با گل دهی و یا کمی بعد از گلدهی ظاهر می‌شوند. پیازهای جدید زعفران اغلب بالای پیاز های قبلی و کمی در اطراف قاعده پیاز قبلی به وجود می‌آیند. ریشه ها از قاعده پیازها و از روی دایره محیطی آنها خارج می‌شوند ریشه های زعفران افشان به کوتاه هستند.
خواص دارویی زعفران
از جمله کاربردهای زعفران را می‌توان کمک به هضم طبیعی غذا، تقویت کننده معده و ضد نفخ، محرک و تقویت کننده قدرت جنسی، مسکن درد های لثه و قولنج، ضد تومور و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی، درمان کننده دردهای عصبی و تقویت کننده حافظه اشاره کرد
خاک مناسب برای کشت زعفران
خاک مورد نیاز برای کشت زعفران باید دارای بافتی متوسط، حاصلخیز به نسبت عمیق و دارای زهکشی خوب باشد. خاک با بافت لومی تا لومی شنی برای کشت زعفران بسیار مناسب است. خاکهای شور برای کشت زعفران مناسب نیستند زیرا خاک های شور رشد بنه ها و به دنبال آن عملکرد زعفران را تحت تاثیر قرار میدهد و به میزان قابل توجهی کاهش میدهد. pH مناسب خاک برای کشت زعفران بین ۷.۴ تا ۷.۶ است. یعنی خاک باید تا حدودی خاصیت قلیایی داشته باشد.
کوددهی و تغذیه زعفران
عناصری مانند روی، آهن، پتاسیم و منگنز برای گلدهی و تولید زعفران بسیار حیاتی هستند. زعفران نیاز غذایی خیلی زیادی ندارد و استفاده زیاد از کود ها سبب افزایش رشد رویشی شده و در نتیجه باعث تاثیر منفی بر بنه ها و گل زعفران خواهد داشت. برای مثال استفاده از کودهای دارای آمونیاک یا نیتروژن به فرم آمونیاکی تاثیر منفی بر عملکرد گل زعفران داشته و استفاده از کودهای دارای نیترات به آن تاثیر مثبت می گذارد.
استفاده از کودهای نیتروژن باعث افزایش تعداد بنه های دختری می‌شود و کود فسفر در تکمیل ذخایر بنه ها و افزایش وزن آنها دخالت دارد. از طرفی کود پتاسیم در زعفران باعث رشد مطلوب و در افزایش کیفیت رنگ و طعم زعفران نقش دارد. عناصر مختلف مانند عنصر آهن و روی بر عملکرد و کیفیت بالای زعفران تاثیر مثبتی دارند.
کودهای دامی در کشت زعفران
کمبود مواد آلی در اغلب خاک های کشور یکی از مشکلات کشت زعفران بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک کشور است و عملکرد گل زعفران بستگی به مقدار ماده آلی خاک نیز دارد. علاوه بر مقدار نیتروژن، فسفر و پتاسیم ویژگی های بیولوژیکی و فیزیکی خاک و مقدار ماده آلی خاک بر مقدار تولید و کیفیت گل ها و کلاله ها تاثیر مستقیم دارند. کود مرغی کمترین تاثیر را بر عملکرد گل و کلاله دارد و بیشترین تاثیر مثبت مربوط به کود گاوی و گوسفندی است که باعث افزایش عملکرد گل ها و کلاله زعفران می‌شوند. کشاورزان عزیز بهتر است ترکیب مناسبی از کود گاوی به همراه مرغی و گوسفندی تهیه کنند و بعد از پوساندن کامل و اطمینان از نبود بذر علف های هرز در هر هکتار ۱۰ تا ۵۰ تن از ترکیب کودهای دامی استفاده کنند. علاوه بر کودهای دامی کودهای ارگانیک یا کود های آلی مایع مانند کود آلی نوبل یا کودهای هیومیک اسید و سویل بوستر تاثیر خوبی بر عملکرد زعفران دارد.
مقدار کودها در زعفران بر اساس آزمون خاک
کشاورزان عزیز کودهای شیمیایی در کشت زعفران در خاک هایی که بر اساس آزمون خاک مقدار فسفر قابل استفاده آنها کمتر از ۵ میلی گرم در کیلوگرم باشد، مقدار ۱۵۰ کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هر هکتار، در خاکهایی که مقدار فسفر آنها بین ۵ تا ۱۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد مقدار سوپر فسفات تریپل ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار و در خاکهای با مقدار فسفر ۱۰ تا ۱۵ میلی گرم در کیلوگرم مقدار ۵۰ کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار برای خاک ها قبل از کشت نیاز است.
اگر مقدار پتاسیم قابل استفاده در خاک کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم باشد مقدار ۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار، اگر مقدار پتاسیم قابل استفاده خاک بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد مقدار ۵۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم و در صورتی که مقدار پتاسیم قابل استفاده خاک ۲۰۰ و ۲۵۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک باشد مقدار ۲۵ کیلوگرم در هکتار مورد نیاز است. علاوه بر مصرف کودهای پیش کشتی در بهمن تا اسفند ماه در مناطق معتدل از محلولپاشی با کودهای میکرو مانند میکرو میکس و کود اسید آمینه و کودهای مخصوص زعفران استفاده کنند.
روش کشت زعفران
مزرعه را آبیاری کرده و بعد از گاورو شدن و شخم زدن و از بین بردن کلوخه ها بنه ها را در ردیف های موازی با فاصله ۳۰ سانتی متر از هم و فاصله بین بنه ها یا پیاز را در روی هر ردیف ۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته و در هر چاله تعداد ۳ بنه در عمق ۲۰ سانتی متری زمین به شکل کپه ای کشت کنید.
تاریخ کشت زعفران
کشت زعفران در خرداد ماه انجام می‌شود برای کشت زعفران بنه های درشت، سالم و بدون زخم و بدون علائم آفات و بیماری ها استفاده کنید و بهتر از قبل از کشت آنها حتماً فرآیند ضدعفونی با استفاده از قارچ کش و کنه کش انجام شود.
آبیاری زعفران
اولین آبیاری زعفران زمانی انجام شود که سطح مزرعه بدون گیاه است یعنی آبیاری اول از اواسط مهر تا اواسط آبان ماه و اگر هوا گرم تر باشد زمان شروع آبیاری کمی دیرتر باشد. در اوایل مهرماه مزرعه آبیاری می‌شود اولین آبیاری مزرعه بهتر است تا چهار هفته ۳ تا ۴ روز قبل از اولین سرما می‌باشد. بعد از آبیاری و بعد از اینکه زمین گاورو شد اگر سطح زمین سله بسته بود اقدام به سله شکنی به عمق ۵ تا ۸ سانتی متر کنید و احتیاط کنید تا به بنه ها آسیب وارد نشود و بنه ها خارج نشوند. تاخیر در سله شکنی باعث تاخیر در جوانه زنی بنه ها می‌شود. تاریخ گلدهی زعفران در مناطق مختلف متفاوت است ولی به صورت کلی از اواخر مهرماه شروع شده و تا اواخر آبان ماه ادامه دارد بهترین زمان برای برداشت گلهای زعفران صبح زود قبل از باز شدن هنگامی که غلظت خون چه هستند می باشد.
