بیماری آتشک سیب و گلابی
یکی از بیماری های مخرب که باعث ایجاد خسارت های سنگین به باغات سیب گلابی و به می‌کند بیماری آتشک است. این بیماری در سراسر جهان در مناطق معتدله منجر به بروز خسارات سنگینی می شود. این بیماری به دلیل گسترش روز افزون در مناطق جدید باغ سیب و گلابی و مقاومت در برابر باکتری کش ها اهمیت زیادی دارد. البته در کشور های دیگر روش های کشت جدید مانند سیستم کشت متراکم و استفاده از پایه های پاکوتاه مانند و ان ۲۶ و ارقام حساسی مانند رقم گالا باعث افزایش چشمگیر این بیماری شده است بیماری در بهار ۱۳۶۸ در روی درختان گلابی در مناطق کرج مشاهده شد و به طور گسترده در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی اردبیل تهران و لرستان مشاهده گردید.
علائم بیماری آتشک
علائم بیماری شامل سوختگی شکوفه‌ها، سوختگی سرشاخه درختان، سوختگی پایه و زخم روی شاخه و تنه درختان است. آلودگی اولیه معمولاً در شکوفه ها و شاخه های جوان شروع شده و سپس به اندامهای دیگر گسترش پیدا می‌کند. معمولاً گلابی نسبت به حساسیت بیشتری دارد. در فاصله بین دو هفته پس از گلدهی علائم سوختگی روی شکوفه ها دیده شده و کم کم تمام شکوفه ها را در بر گرفته و باعث پژمردگی و مرگ آنها می شود. شکوفه های گلابی کاملاً سیاه می شوند. در شرایط آب و هوایی مناسب برای توسعه عامل بیماری یعنی شرایط بارانی و مرطوب قطره های شیرابه که همان ترشحات باکتری هستند روی شکوفه ها برگها و میوه ها قابل مشاهده است. این ترشحات شیری رنگ از طریق قطرات باران و باد و یا توسط انسان و سایر موجودات به گل ها و شاخه های درختان دیگر منتقل شده و همین امر سبب طوقیان بیماری در منطقه میشود. له بعدی علائم سوختگی در سرشاخه ها است که از نوک سر تا پا شروع شده و به سمت پایین حرکت می‌کند در گلابی سرشاخه‌ها سیاه شده در سیب به رنگ قهوه‌ای روشن در آمده و ترشحات باکتریایی روی آن دیده می شوند. شاخه های مسن تر پس از حدود ۲۰ برگی شدن در صورتی که گل ها باز باشند هوا مرطوب و بارانی باشد و دمای روزانه بیش از ۱۸ درجه سانتیگراد باشد به حالت عصایی و خنده در می آیند. مرحله بعدی آلودگی به شکل نوارهای تیره در رگبرگ های میانی برگ ها دیده می شود که باعث قهوه ای و پژمرده شدن برگها میشود. کلیه علائم مربوط به سرخشکیدگی مانند قهوه ای شدن برگ ها خاکستری شدن برگ ها مچاله شدن برگ ها سوختگی سیخک ها به دلیل بیماری آتشک میباشد به تدریج آلودگی به سمت پایین است درخت حرکت کرده و وارد شاخه های بزرگتر شده و کم کم باعث مرگ کامل شاخه و درخت میشود. در این مرحله با برش ارزی شاخه های قطور و یا تنه یه های قهوه ای رنگ از آلودگی زیر پوست دیده میشود همچنین شانکرهای با ظاهر مرطوب روی تنه درختان ایجاد میشود.
در مراحل انتهایی و تا قبل از بلوغ میوه آلودگی به سرعت به میوه ها رسیده و سبب ایجاد سوختگی به رنگ قهوه‌ای و چروکیده شدن میوه ها میشود. بیماری در تمام اندام های گیاه خسارت زده به همین دلیل بیماری بسیار مهمی است و کنترل آن اهمیت زیادی دارد. اندام های گفته شده حتی پایه های درختان مانند طوقه و تنه درختان هم قابلیت آلودگی و داشتن بیماری آتشک را دارند به این صورت که به دلیل ورود عامل بیماری زا به داخل تنه یا زیر پوست درختان بیماری در داخل درخت رشد می‌کند.
عامل بیماری آتشک سیب و گلابی باکتری (Erwinia amylovora) است این باکتری بی هوازی اختیاری گرم منفی و میله ای شکل که در حاشیه شانکرهای تنه و شاخه ها و احتمالاً داخل جوانه ها زمستان گذرانی می‌کند. بیماری زا از طریق منافذ طبیعی مانند روزنه های هوایی روزنه های آبی یا زخم های ناشی از تغذیه حشرات هم می توانند وارد گیاه شوند.
باکتری ها از طریق انتشار قطرات باران یا توسط حشرات به سمت شکوفه های باز شده منتقل شده و در دمای بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد و رطوبت بالا تکثیر شده و باعث از بین رفتن و سوختگی شکوفه ها می شود. دن دما به زیر ۱۵ درجه سانتیگراد آلودگی شکوفه ها را به تأخیر به تاخیر می‌اندازد. حساس ترین دوره آلودگی در سیب و گلابی مرحله شکوفه دهی است است. و در شرایط محیط گرم و مرطوب عامل بیماری بر روی کلاله رشد و تکثیر کرده و جمعیت بالایی را تشکیل می‌دهد.
راههای کنترل بیماری آتشک
یکی از راههای کنترل و کاهش بیماری آتشک از بین بردن مرحله زمستان گذران بیماری است. هرس زمستانه و حذف شاخه ها و قسمت های آلوده درختان حذف از بین بردن برگ و میوه های ریخته شده روی زمین و از بین بردن شانکرهای روی تنه یکی از اقدامات موثر در جهت کاهش بروز بیماری آتشک است. قطع شاخه‌های آلوده باید ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر پایین تر از محل آلودگی و بعد از آن ابزار هرس کاملاً در مایع ضدعفونی کننده ضد عفونی شود محل زخم نیز با کمک قارچ کش های مسی مانند بردوفیکس و رنگ محافظ تنه پوشانده شود. یکی از راه های موثر در کنترل بیماری های باکتریایی درختان میوه سمپاشی با ترکیبات مسی در زمان خواب درختان است مثلا یک باکتری کش موثر تقریباً هر گونه ترکیب مسی مانند بردوفیکس یا مخلوط بردو و اکسی کلرور مس برای بیماری موثر است. سمپاشی باعث کشتن باکتری ها در روی شاخه ها و زخم ها و برگها میشود ولی باکتری هایی که داخل بافت میوه یا تنه هستند را از بین نمی برد. برای کنترل بیماری باید از سموم مسی چهار نوبت در سال استفاده شود یک نوبت در زمانی که ۵۰ تا ۷۰ درصد برگ های درختان در اواسط پاییز شروع به ریزش کردند، یک نوبت در زمستان یا اواخر آذر ماه یک نوبت بعد از انجام هرس زمستانه یک نوبت بعد از ریزش شکوفه ها در بهار و یک نوبت هم در زمان رشد میوه میباشد. البته در مصرف قارچ کش های مسی مانند اکسی کلرور مس باید دقت کنید زیرا اکسی کلرور مس برای کنترل سوختگی شکوفه روی گلابی موثر است ولی برای سیب ممنوع است زیرا باعث افزایش عارضه زنگار میشود. اواخر زمستان و در مرحله نقره ای شدن نوک جوانه ها یا پس از برداشت محصول از کود سولفات مس می‌توانید به صورت محلول پاشی یک لیتر در ۱۰۰ لیتر آب استفاده کنید، مخلوط بردو هم که یکی از قارچ کش های موثر در کنترل بیماری های باکتریایی هست به نسبت ۱۰ لیتر در هزار لیتر آب یا یک لیتر در ۱۰۰ لیتر آب برای کنترل بیماری موثر است.