کرم خراط حشره ای است که دارای میزبان های زیادی در بین درختان میوه و غیر مثمر میباشد. انواع درختان میوه مانند سیب، به، گلابی و گردو نسبت به این آفت بسیار حساس هستند. مناطق انتشار آن علاوه بر آسیا اروپا آفریقا آمریکای شمالی میباشد. در ایران به دلیل کم آبی در سالهای اخیر میزان انتشار این آفت در باغات میوه و به خصوص درختان گردو گسترش زیادی داشته است. در نتیجه بهتر است کشاورزان راه های مقابله با کرم خراط، دشمنان طبیعی کرم خراط و روشهای مبارزه شیمیایی با کرم خراط را بیاموزند. در این مقاله سعی شده است تا بهترین سم برای کرم خراط هم به کشاورزان عزیز معرفی شود.
آفت کرم خراط یا شب پره فری درختان گردو
شب پره فری یا پلنگی حشره ای است که زندگی آن دارای چهار مرحله تخم، کرم یا لارو، شفیره و حشره کامل یا پروانه است. حشره کامل با بالهای باز به اندازه ۴۵ تا ۵۸ میلیمتر در ماده ها و ۴۰ و ۵۰ میلیمتر در نرها و طول بدن ماده‌ها ۲۵ تا ۳۵ میلیمتر و در حشرات نر 30 و ۴۰ میلیمتر است. شاخک ها در ماده‌ها نخی شکل و شاخک در نرها به صورت مفصلی شکل هستند. رنگ بال ها سفید به صورت خال خالی دارای لکه هایی به رنگ آبی فولادی که روی بالهای جلوی تیره تر و بارهای زیرین کمرنگ تر هست. تخم حشره کرم خراط یا شب پره فری بیضی شکل به رنگ سفید مایل به زرد یا قهوه ای متمایل به قرمز یا عنابی روشن است. هر حشره ماده می تواند ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ تخم بگذارد و تخم ها تنها ده روز بعد از به وجود آمدن تبدیل به لارو می‌شوند.
لارو های خارج شده از تخم در واقع سنین اول رنگ روشن با زمینه ارغوانی دارند و فاقد نقطه های تیره هستند ولی لاروهای کامل به طول ۶۰ میلی متر رسیده و سینه و شکم آنها زرد رنگ و بر روی آن تعداد زیادی خال سیاه دیده می شود. شفیره های این آفت به رنگ قهوه ای روشن در مناطق سر و عقب تیره تر و بقیه بدن زرد روشن هستند و دارای دو چشم مرکب سیاه رنگ هستند و طول بدن شفیره ها بین ۲۸ تا ۳۵ میلیمتر است.
مراحل زندگی آفت کرم خراط
به طور کلی پروانه فری هر نسل خود را در طی 1 تا 2 سال طی می‌کند و زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف داخل بافت چوبی تنه و ترجیحاً اواخر زمستان به صورت سنین آخر لاروی در بافت چوبی تنه های درختان سپری کرده و در بهار به تدریج به پروانه تبدیل می شوند. لارو ها بیشتر در شش ماه اول سال سنین لاروی را طی کرده و در پاییز و زمستان به مراحل شفیرگی تبدیل شده و به سوراخ های خروجی دالانهای تنه درختان نزدیک می شوند.
بعد از خروج حشرات ماده در بهار تنها دو روز پس از خروج و پرواز بدون اینکه نیاز به تغذیه داشته باشند جفت گیری کرده و تخم ها را در دسته جات ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ عددی در دهانه های دالان های روی شاخه ها ، روی سطوح صاف تنه‌ها، زیر پوست تکه های تنه‌ها، در شکاف دمبرگها، روی شاخه های نازک و سبز رنگ یا حتی زیر کوخه ها می‌گذارند. ها بعد از هفت و ده روز از تخم ها خارج شده و تا 2 روز داخل محفظه نازکی که دور دسته های تخم تنیده‌اند می‌مانند و بعد از آن خارج شده تا محل مناسبی برای نفوذ پیدا کنند. ابتدا از شاخه های نازک تغذیه کرده و به تدریج با تکمیل دوره های لاروی و قویتر شدن آرواره‌های جونده آنها به بافت های داخلی تنه درختان نفوذ می کند.
خسارت های آفت کرم خراط و پروانه فری
لارو پروانه چوبخوار است و در داخل تنها و شاخه ها ایجاد دالان هایی کرده که این دالانها باعث ضعیف شدن درختان، خشک شدن و سر خشکیدگی درختان، ضعف درختان و کاهش محصول و عملکرد درختان می شود. لاروها به تدریج از شاخه ها وارد تنه اصلی شده که در این حالت مقابله با آنها بسیار سخت می‌شود. وجود شکاف روی تنها و یا ترک روی شاخه ها محل های مناسبی برای تخم گذاری این آفت در بهار را ایجاد می‌کند و علاوه بر این آفت انواع آفات چوب خوار مانند انواع سوسک ها و لارو ها و پروانه زنبور مانند می توانند از آنها تغذیه کنند.
روش های کنترل آفت کرم خراط
برای کنترل آفت کرم خراط باید به مراحل زندگی و نحوه زندگی و زمستان گذرانی این آفت آگاه شد. مرحله خسارت زای زندگی آفت را شناخت در واقع مرحله خسارت زای این آفت در مرحله لاروی و مرحله ای که باعث افزایش جمعیت بیشتر می‌شود مرحله حشرات کامل هستند. پس در این دو مرحله روش های کنترل باید به کار گرفته شود. از جمله اقداماتی که می تواند به کاهش جمعیت آفت کرم خراط کمک کند حمایت از دشمنان طبیعی کرم خراط است. از جمله دشمنان طبیعی آفت کرم خراط شامل انواع مورچه ها، کنه‌ها، عنکبوت ها و برخی از زنبور ها و مگس ها است.
برخی از عوامل طبیعی که میتواند در کاهش جمعیت آفت کرم خراط نقش داشته باشد:
لاروهای موجود در تنه درختان در سرماهای شدید زمستان از بین می‌روند. علاوه بر روش های گفته شده روش های شیمیایی مانند استفاده از طعمه های مسموم خمیر های زئوزران و آنتی تارلو روشهای نوین مبارزه با کرم خراط هستند به این ترتیب که مقداری از خمیر های مسموم را داخل دهانه ورودی دالانها ریخته و دهانه آن را می بندیم.
راه های پیشگیری از خسارت آفت کرم خراط
از جمله اقدامات پیشگیرانه در کنترل آفات کرم خراط انجام روشهای باغداری اصولی مانند کاشت صحیح درختان، حذف و هرس شاخه های آلوده و خشک شده و سوزاندن آنها، پابیل کردن و زیر و رو کردن خاک در بهار، آبیاری منظم و کافی و کوددهی درختان با استفاده از کودهای محرک رشد و تقویت کننده مانند کودهای فسفیت پتاسیم هستند. یکی از دلایل افزایش خسارت آفت کرم خراط عدم آبیاری کافی و تنش های خشکی و گرمای شدید در تابستان است که درختان را مستعد آلوده شدن با آفت کرم خراط می کند در نتیجه تنظیم دور آبیاری بسیار مهم است.
از جمله کودهای مناسب برای مقاومت افزایش مقاومت درختان و انواع آفات و بیماری استفاده از کودهای حاوی پتاسیم و فسفر مانند کوتاه فسفیت پتاسیم یا سیلیکات پتاسیم به صورت محلول پاشی و آبیاری است. برای پیشگیری از ورود آفات به بافت کشاورزان نباید به هیچ وجه از کودهای دامی پوسیده و تازه استفاده کنند.
روشهای نوین مبارزه و کنترل آفت کرم خراط استفاده از تله های نوری برای جلب شب‌پره‌ها میباشد که پروانه های نر و ماده به سمت تله‌های نوری جلب می‌شوند و می‌میرند.
یکی از اقدامات بیولوژیک برای کنترل جمعیت آفت کرم خراط یا پروانه فری استفاده از تله های فرمونی است که اساس کار آن بر این ترتیب است که میتواند در جفت گیری حشرات نر و ماده اختلال ایجاد کرده و باعث جذب کردن و از بین بردن حشره نر شود. جلب کننده های فرمونی قابل استفاده در انواع تله های دلتا مثلثی یا بالدار و یا تله های سطلی و قابل نصب از درختان میباشد.
زمان استفاده از تله های فرمونی کرم خراط
زمان استفاده از تله های فرمونی کرم خراط اواخر زمستان می باشد به این صورت که تعداد ۱۰ تا ۱۶ عدد از تله ها در ارتفاع بالا ۶ متری از سطح زمین باید نصب شوند. برای بهبود کارایی این تله ها باید از نور خورشید دور بوده و فاصله مناسبی از شاخه ها داشته باشند و اطراف آنها شاخ و برگ اضافه وجود نداشته باشند. برای کنترل کرم خراط با توجه به اینکه مراحل خسارت زایی آن در داخل تنه مرحله لاروی است استفاده از سموم توصیه نمی شود ولی در برخی از مناطق استفاده از سموم فسفره در اواسط تا اواخر بهار خرداد ماه بر علیه سنین اولیه لاروی تا حدودی انجام می‌شود و یا با استفاده از سرنگ ترکیبات سمی فسفر را ترکیب شوند و مخلوط را وارد سوراخ های دالانها کرده و دهانه را می بندند.