بیماری تریستزای مرکبات
به عنوان یکی از بیماری های ویروسی مخرب در بسیاری از کشور های مرکبات خیز جهان به شمار می‌‌رود قابل انتقال است. از علائم بیماری تریستزای مرکبات می‌توان به متوقف شدن رشد، ضعیف شدن درخت، زردی و گلدهی بی موقع، از بین رفتن تدریجی درختان آلوده به خصوص روی پایه نارنجی و سایر پایه های حساس به دلیل تخریب آوند ها و سرخشکیدگی و زرد شدن شاخه های انتهایی اشاره کرد.
ممکن است به دلیل پوسیدگی ریشه و انسداد آوندهای آبکش غلظت شیره پرورده در قسمت‌های بالایی درختان مرکبات بیشتر شده و در نتیجه مقدار گل و میوه دهی درختان مرکبات آلوده به این بیماری افزایش پیدا کند. همچنین وجود نوارهای زرد یا قهوه ای در محل پیوند یا فرورفتگی های زیر پوست درخت نارنج از علائم این بیماری است. در صورتی که ناقل بیماری مانند آفات مکنده وجود داشته باشد و پایه و پیوندک ترکیبات حساس به این بیماری باشند برای مثال پایه نارنج و لیمو ترش این بیماری گسترش بیشتری پیدا می کند.
راههای کنترل بیماری تریستزای مرکبات
قوانین قرنطینه در زمان خرید نهال یا انتقال آن به باغ رعایت شود. پیوندک از درختان سالم و عاری از ویروس تهیه شود. درختان آلوده ریشه کن شده و محل آن ضدعفونی شود. و از پایه و پیوندک مناسب و متحمل به بیماری استفاده شود.
بیماری اگزوکورتیس مرکبات
اگزوکورتیس یکی از بیماری های ویروئیدی مرکبات در شمال ایران است که مرکبات پیوند شده روی پایه پونسیروس یا سترنج به این بیماری حساس هستند. عامل این بیماری از طریق پیوند های آلوده و به صورت مکانیکی با ابزار باغبانی انتقال پیدا میکند.
علائم بیماری اگزوکورتیس مرکبات
علائم این بیماری شامل توقف رشد و شیارهای طولی و پوسته پوسته شدن درختان سه تا هشت سال پس از پیوند ارقام مرکبات روی پایه های حساس به ویژه سیترنج ایجاد می شود. برخی دیگر از ارقام مانند لیمو شیرین، لمون و بالنگ نیز به این بیماری حساس اند.
بیماری ممکن است حالت پاکوتاهی و کاهش رشد در درختان ایجاد کند تاخیر در نشان دادن علائم بیماری باعث ایجاد خسارت اقتصادی زیاد در باغات مرکبات می شود. راههای کنترل بیماری اگزوکورتیس مرکبات
استفاده از پیوند سالم و عدم استفاده از میزبان های حساس و ضدعفونی ادوات باغبانی با ترکیباتی مانند هیپوکلریت سدیم
بیماری کیسه صمغی مرکبات
عامل بیماری احتمالاً ویروس است و از طریق پیوندک آلوده قابل انتقال است. علائم بیماری بیشتر در ارقام حساس مانند پرتقال تامسون ناول، نارنگی و تانجلو به صورت وجود حفرات طولی با ابعاد مختلف روی تنه و شاخه با ترشح صمغ دیده میشود. علاوه بر این خشکیدگی درختان ضعیف شدن درختان و زوال و مرگ درختان علائم دیگر وجود این بیماری است.
در شرایط هوای خنک روی برگ درختان مرکبات جوان هم علامت علائم قهوه ای شدن دیده میشود که با گرم شدن هوا به تدریج علامت علائم از بین میروند.
کنترل بیماری کیسه صمغی مرکبات
شناسایی و حذف درختان و نهال های آلوده به خصوص رقم تامسون ناول تهیه بذر پیوند درختان مادری سالم و گواهی شده
بیماری جاروک یا جاروی جادوگر مرکبات
بیماری جاروی مرکبات یا جارویی شدن شاخه ها بیشتر در استان‌های جنوبی مرکبات خیز مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان به شدت درختان لیموترش یا لایم خسارت ایجاد میکند.
علائم بیماری جاروی جادوگر مرکبات یا جارویی شدن مرکبات
کم شدن فاصله بین میان گره ها و افزایش تعداد سرشاخه های ضعیف متراکم و غیر طبیعی با برگهای ریز و رنگ پریده، که حالت جارویی به سر شاخه ها می‌دهد در این شاخه ها گل و میوه تشکیل نمی شود و به تدریج با پیشرفت بیماری شاخه ها خشک شده و منجر به خشک شدن کامل درخت میشود.
آفاتی مانند زنجرک از آفات انتقال دهنده این بیماری هستند کنترل بیماری جارویی شدن مرکبات بعد از مشاهده علائم بیماری در منطقه به سرعت درختان آلوده را ببرید و حشرات ناقل را نیز کنترل کنید.
بیماری میوه سبزی یا (Greening) مرکبات
در استان‌های جنوبی مانند سیستان و بلوچستان و ارقام مرکبات دیده شده است. علائم بیماری به صورت سرخشکیدگی، کوتولگی ریز برگی، حالت موزاییکی و علایمی شبیه کمبود روی دیده میشود. علاوه بر آن کاهش اندازه و سبز ماندن قسمتی از میوه به خصوص گلگاه بدشکلی و ریزش برگ و میوه چروک شدن و پوک شدن برگها نیز علائم بیماری می باشد که بیشتر توسط پیوند که آلوده و آفاتی نظیر پسیل منتقل می شوند.
کنترل بیماری سبز شدن مرکبات
رعایت اصول قرنطینه جلوگیری از بیماری و سالم استفاده از انواع مقاومت و مبارزه با حشرات ناقل و استفاده ۱۰ از ریکا موثر می باشند.
بیماری استابورن مرکبات
بیماری استابورن یا بیماری ریز برگی مرکبات که بیشتر در منطقه گرم شاید و توسط یک اسپرو پلاسمای مارپیچی منتقل میشود. علائم بیماری روی برگ میوه و شاخه‌های ارقام مختلف با توجه به پایه ها به وجود می‌آید متفاوت است. به صورت کلی درختان آلوده رشد کپه ای دارند و فاصله میان گره در شاخه و سرشاخه ها کوتاه تر هستند. شاخه ها بیشتر به سمت بالا گرایش دارند برخی از برگ ها به شکل فنجانی شده و در برگهای جوان الگوهای رنگ پریده مانند علائم کمبود مواد غذایی مشاهده می شود. همچنین ظهور گل در تمامی فصول به خصوص در زمستان دیده میشود ولی میوه کمتری تولید می‌کنند. البته میوه ها بسیار کوچک و نامتقارن بوده و در ناحیه گلگاه پوست نازک دارند برخی از میوه ها رنگ میوه در نزدیک گلگاه سبز باقی می ماند.
همچنین بذرها رشد خوبی نکرده و با شکل های نامتقارن هستند. این بیماری هم به وسیله پیوندک و قلمه گیاهان آلوده به راحتی منتقل میشود ولی آفاتی مانند زنجره ها در انتقال بیماری از درختان آلوده به درختان سالم موثر هستند.
راهکارهای کنترل تهیه پیوندک است درختان عاری از بیماری مبارزه با زنجیر های ناقل و علفهای هرز
شانکر باکتریایی مرکبات
عامل آن یک نوع باکتری به نام Xanthomonas است و بیشتر در مناطق شمالی کشور دیده می شود. علائم بیماری در تمام قسمت های گیاه از جمله برگ ، شاخه و میوه ها دیده میشود.
علائم به صورت نقاط سوزنی شکل نکروزه و برجسته در سطح بافت ظاهر میشوند و تجمع بزرگ شده و در نهایت به ۲ تا ۱۰ میلی متر می رسد. حالت آب سوخته داشته و هاله زرد رنگی اطراف آن را فرا میگیرد.
بیماری اسکب مرکبات که اغلب با شانکر مرکبات اشتباه گرفته میشود.
راههای کنترل بیماری شانکر مرکبات
بهترین روش کنترل ریشه کنی درختان آلوده با رعایت قوانین قرنطینه ای است. استفاده از بادشکن، هرس شاخه‌های آلوده شان و استفاده از حشره کش برای از بین بردن ناقلین رعایت بهداشت در ابزار باغبانی استفاده از قارچ کش های مانند اکسی کلرور مس، سولفات مس یا بردوفیکس به صورت سمپاشی سالانه در سه تا چهار نوبت موثر خواهد بود.
بیماری لکه قهوه ای آلترناریایی مرکبات
این بیماری روی نارنگی تانجلو بیشتر دیده شده است. نشانه های بیماری در روی برگ جوان درختان به صورت لکه های کوچک قهوه ای زرد و لکه های منظم یا نامنظم دیده میشود. گاهی به سیستم‌های آوندی رگبرگ محدود میشود و موجب قهوه ای شدن و سوختگی انتهای برگ میشود.
گاهی به شکل جوش های سیاه و متمرکز نمایان میشود و با بیماری لکه قهوه ای اشتباه گرفته میشود. برگ های جوان در اثر شدت آلودگی زیاد ریزش میکند. علائم در میوه ها بعد از ریزش گلبرگ در بهار شروع میشود. در مرحله فندقی شدن میوه ها وجود یک لکه هم باعث ریزش میوه ها میشود روی میوه های بالغ جوش های کوچک تیره با هاله زرد رنگ دیده میشود که به تدریج توسعه یافته و سطح زخم ها چوب پنبه برجسته دیده میشود که علامتی مشابه شانکر باکتریایی دارد.
در سرشاخه ها جوان به صورت لکه های قهوه ای رنگ دیده شده و منجر به ریزش برگ های جوان میشود و شاخه ها به دلیل ریزش برگهای جوان عریان باقی می‌ماند در فصل زمستان صمغ هایی شفاف از محل آلودگی خارج میشود.
نماتد مرکبات
در استان‌هایی مانند فارس هرمزگان بوشهر خوزستان و مازندران دیده شده است و علاوه بر مرکبات درختان انگور و زیتون خسارت ایجاد میکند. علائم بیماری حاصل از نماتد در قسمت های هوایی درختان مرکبات دیده میشود. بیشتر به صورت ضعف عمومی، علائم کمبود عناصر غذایی زردی و ریزش برگ شاخه های انتهایی دیده میشود.
برگهای درختان آلوده سبز و خاکستری تا زرد کمرنگ میشوند و در اثر ریزش برگها خشکیده و به تدریج تمام خشک میشوند. ریشه های جوان رشد طبیعی ندارند و ضخیم تر میشوند و مواد چسبناک ژلاتینی حاصل از ترشح نماتد روی ریشه ها قرار گرفته و مانع از جذب شدن آب توسط ریشه ها میشود که به آسانی هم شسته نمی‌شود.
کنترل نماتد مرکبات
انتخاب زمین هایی عاری از نماتد، تهیه نهال های سالم و عاری از نماتد و ضدعفونی کردن ریشه ها قبل از کش با ترکیب نماتدکش در آب گرم ۴۵ درجه سانتی گراد به مدت ۲۵ دقیقه، رعایت بهداشت و اصول باغبانی و تقویت درختان ضعیف و آبیاری به موقع.
بیماری های مرکبات نویسنده یعقوب محمد علیان حسین طاهری فرید بیگی رضا مقصودی ۱۳۸۴