معرفی کودهای شیمیایی در کشاورزی
از مهمترین و پرمصرف ترین کود های شیمیایی در کشاورزی کودهای نیتروژنه هستند که از منابع مهم کودهای نیتروژنی اوره نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم هستند که نقش حیاتی در عملکرد و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند.
کود اوره
چرا باید به زمین کشاورزی کود اوره بدهیم?
پرمصرف ترین و مهمترین کود ازته در کشور کود دوره است که به نام کود شکری یا کود سفید هم معروف میباشد. دارای بلورهای سفید رنگ حاوی ۴۶ درصد نیتروژن است و ارزان ترین کود نیتروژن کود اوره است. پرمصرف ترین کود ها در صنعت کشاورزی میباشد و قابلیت جذب بالایی داشته و به دلیل پویایی مصرف این کود قبل از کشت در زمان رشد به صورت سرک و بعد از آن در مرحله رشد گیاه همراه آب و آبیاری توصیه میشود. در صورت پایین بودن درصد بیورت کود اوره کمتر از یک درصد میتوان از آن به صورت محلول پاشی استفاده کرد و بهترین زمان محلول پاشی کود اوره در درختان بعد از تشکیل میوه و یا در اواسط بهار است.
کود سولفات آمونیوم
کود سولفات آمونیوم از ترکیب آمونیاک و اسید سولفوریک به دست آمده است و به علت اسید زایی بعد از مصرف آن در خاک Ph تا حدودی پایین می‌آید کود سولفات آمونیوم از کودهای مناسب برای خاکهای آهکی است، زیرا به دلیل داشتن گوگرد و اسید زا بودن باعث کاهش Ph میشود. سولفات آمونیوم کودی دو منظور است که دارای ۲۰ ازت درصد از ۲۴ درصد گرد میباشد. مصرف کود سولفات آمونیوم برای برنج و اکثر محصولات زراعی و به خصوص در خاکهای آهکی و قلیایی و در مناطق خشک و نیمه خشک و برای درختان میوه بسیار مفید است. ازت کود به صورت آمونیوم و گوگرد آن به شکل سولفات است آمونیوم به صورت تبادلی به رس ها متصل میشود و کمتر از دیگر کودهای ازت مانند نیترات آمونیوم از خاک شسته میشود و سولفات هم مستقیماً علاوه بر اصلاح کنندگی جذب گیاه میشود. سولفات آمونیوم بهترین کود برای شالیزار های کشور درختان میوه به ویژه درختان انگور است. خاک هایی که دارای کمبود مواد آلی هستند و باکتری تیوباسیلوس که تبدیل کننده گوگرد به سولفات است کم وجود دارد استفاده از کودهای سولفات آمونیوم به خصوص در محصولات گوگرد دوست مانند مرکبات و انگور و به ویژه در مناطق گرمسیری که احتمال کمبود گوگرد بالا است توصیه میشود. مصرف سولفات آمونیوم عمدتاً قبل از کشت و به صورت همراه با آبیاری و محلول پاشی میباشد.
کود نیترات آمونیوم
کود نیترات آمونیوم از منابع مهم کودی و بسیار پر مصرف تر از سولفات آمونیوم است. کود نیترات آمونیوم حاوی ۳۴ درصد ازت است و به اندازه مساوی نیتروژن آمونیاکی و نیتراتی دارد و از نظر اسید زایی کودی خنثی میباشد. کود نیترات آمونیوم بسیار اشتعال پذیر و دارای خاصیت انفجاری است به مقدار زیادی آب را به خود جذب کرده و به سرعت به صورت کلوخه در می‌آید به همین دلیل باید در داخل کیسه های سالم و کاملاً در بسته و در محیط های با دمای مناسب نگهداری شود. نیترات آمونیوم بسیار انحلال پذیر است و تقسیط آن باید با در نظر گرفتن اتلاف آمونیوم با دقت زیادی انجام شود.
روش مصرف کود نیترات آمونیوم چطور است؟
برای درختان مصرف نیترات آمونیوم به دلیل دارا بودن قابلیت بالای جذب، نیترات آمونیوم بر مصرف اوره ارجح تر است در مزارع و دیمزار ها به خصوص در مناطق سردسیر مصرف نیترات آمونیوم بهتر از اوره است. ولی در شالیزارها به دلیل آب شویی سریع نیترات و عدم نیاز برنج به نیترات بهتر است استفاده نشود در چنین شرایطی مصرف کود اوره با پوشش گوگردی یا سولفات آمونیوم بهتر است.
کود اوره با پوشش گوگردی Scu
انواع کودهای نیتروژنی آهسته رهش یا کندرها است که حاوی ۳۵ درصد از طول و ۱۰ درصد گوگرد است و مصرف آن در شالیزار های کشور از اتلاف نیترات جلوگیری می‌کند، زیرا در این کود یک لایه از گوگرد و مواد چسباننده روی اوره را می‌پوشاند تا نیتروژن به آهستگی حل شده و در اختیار گیاه قرار بگیرد. این ویژگی به خصوص در محصولات زراعی با فصل رشد طولانی مانند برنج نیشکر و چغندر قند و ذرت مناسب میباشد و بهتر است قبل از کشت بعد از شخم زدن با خاک مخلوط شده و زیر خاک برود.
کود کامل ماکرو ان پی کا نیتروژن بالا
یکی از کود های مهم حاوی نیتروژن که به صورت NPK در کشاورزی بسیار مورد استفاده است کودNPK30-10-10 است که دارای ۳۰ درصد نیتروژن است و محرک رشد گیاه می باشد و در مراحل ابتدایی رشد گیاه بعد فصل بهار برای نهال های کاشته شده به همراه آبیاری کود بسیار مناسبی است.
انواع کودهای حاوی فسفر
فسفر در کلیه فرآیندهای بیوشیمیایی ترکیبات انرژی زا و واکنش های نقل و انتقال انرژی در داخل گیاه نقش داشته و میتواند جزئی از پروتئین موجود در سلول باشد. انواع کودهای حاوی فسفر به شرح زیر می باشد:
سوپر فسفات ساده SSP
سوپر فسفات ساده حاوی ۲۰ درصد پنتا اکسید فسفر و ۴ اسید فسفریک آزاد و ۲ درصد رطوبت است. سوپر فسفات معمولی به دلیل نوع فرایند ساختاری اثر اسیدی کمی در خاک از خود به جای می گذارد و شکل دانه ای این کود مزایای بیشتری دارد و مدت طولانی تری به صورت قابل حل در خاک باقی می‌ماند.
روش و مقدار مصرف کودهای سوپر فسفات: مصرف این کود مشابه فسفات آمونیوم به صورت خاکی و قبل از کشت میباشد.
کود سوپرفسفات تریپل یا TSP
دارای ۴۶ درصد پنتا اکسید فسفر ۲ درصد اسید فسفریک آزاد دو درصد آب و ۱۴ درصد کلسیم میباشد. این کود کاملاً محلول در آب بوده و روش مصرف آن به صورت خاکی و قبل از کشت است.
کود فسفات آمونیوم یا مونو آمونیوم فسفات(MAP)
کود فسفات آمونیوم یا مونو آمونیوم فسفات(MAP) دارای ۱۲ درصد نیتروژن ۶۱ درصد پنتا اکسید فسفر است این کود کاملاً محلول در آب بوده و قابل استفاده در سیستم های آبیاری تحت فشار است.
کود دی آمونیوم فسفات(DAP)
حاوی ۱۸ درصد نیتروژن و ۴۶ درصد فسفر است که به دو صورت پودری و گرانول موجود است و در صورت پودری بودن درصد فسفر آن بالاتر میباشد. ویژگی‌های این کود میتوان به داشتن عیار بالای مواد غذایی تمایل کم به جذب رطوبت و کلوخه شدن و حلالیت بسیار بالا اشاره کرد. مقدار مصرف آن با توجه به نتایج آزمون خاک مقدار مصرف آن توصیه میشود و روش مصرف آن به صورت خاکی قبل از کشت و به صورت جایگذاری موضعی یا نواری می باشد. زیرا به دلیل تحرک کم فسفر در خاک باید در نزدیکی ریشه گیاه جایگذاری شود.
کود اسید فسفریک
اسید فسفریک حاوی ۵۴ تا ۸۵ درصد پنتا اکسید فسفر است. از این کود میتوان در سیستم های آبیاری تحت فشار استفاده کرد در خاکهای آهکی مصرف مداوم این کود به دلیل داشتن خاصیت تامپونی خاک خطر اسیدی شدن را به همراه ندارد این کود به دلیل اثر خورندگی شدید حمل و نقل دشواری دارد.
انواع کودهای Npk فسفر بالا
از کودهای ان پی کای فسفر بالا میتوان به کود ان پی کا ۱۰ ۵۲ ۱۰ استارتر و NPK17-44-0 کود اوره فسفات و NPK0-52-34 مونو پتاسیم فسفات اشاره کرد. حضور فسفر در محوطه ریشه زایی باعث افزایش عملکرد افزایش ضخامت ساقه گیاهان و در نتیجه افزایش مقاومت آنها در برابر باد انواع تنش ها و بیماری ها می شود.
انواع کودهای حاوی پتاسیم و فسفر جز عناصر مهم و پر مصرف در کشاورزی است دارای نقش کاتالیزور در واکنش های شیمیایی است و کمبود آن در گیاهان باعث افزایش بروز انواع آفات و بیماری ها می شود. وجود پتاسیم در بافت های گیاهی باعث افزایش بازدهی محصولات میشود.
انواع کودهای پتاسیمی مانند:
کود سولفات پتاسیم
از جمله کود های لوکس در جهت تامین نیاز گیاهی میباشد بهترین کود در محصولات زراعی مانند توتون و سیب زمینی است. در خاکهای زراعی که دارای مشکل شوری هستند قبل از کشت به صورت جایگذاری میتوان از آن استفاده کرد. کود سولفات پتاسیم دارای ۵۰ درصد اکسید پتاسیم است که به دو صورت پودری و گرانول موجود است. این کود با مقادیر بهینه از عناصر پتاسیم و گوگرد باعث سهولت در جذب توسط ریشه گیاهان میشود و کود سولفات پتاسیم به دلیل نداشتن یون کلر در اراضی شور کشور توصیه میشود.
کود کلرید پتاسیم
از این کود میتوان قبل از کاشت و هم در زمان رشد به صورت سرک استفاده کرد قابل استفاده به صورت همراه با آبیاری میباشد. کود کلرید پتاسیم دارای 60 درصد اکسید پتاسیم است و به دو صورت همراه با آبیاری و مصرف در خاک قابل استفاده است. برای محصولاتی مانند سیب زمینی استفاده میشود ولی وجود کلر اضافه در این کود در نقل و انتقال نشاسته در گیاه توقف ایجاد کرده و تولید سیب زمینی دچار نقصان میشود و بهتر است در خاکهای کشور که اکثراً دارای مشکل سمیت کلر و یا شوری هستند استفاده نشود.
کود نیترات پتاسیم
کود نیترات پتاسیم دارای ۴۵ تا ۴۶ درصد پتاسیم به صورت اکسید و ۱۰ تا ۱۳ درصد نیتروژن است این کود مانند کودهای ازته دارای پویایی والایی است مصرف نیترات پتاسیم با توجه به سهولت در حلالیت آن در آب با روش تقسیط توصیه می شود مزیت عمده این کود در مقایسه با کلرید پتاسیم نداشتن کلر و بالا بودن غلظت مواد غذایی آن است که باعث می شود کود نیترات پتاسیم بهترین کود حاوی پتاسیم و نیتروژن در گلخانه ها در سبزی ها و گلهای شاخه بریده استفاده شود و روش استفاده از آن در سیستم های آبیاری تحت فشار و اراضی کشت نیشکر به صورت سرک به همراه آبیاری است.
کودهای ان پی کا حاوی پتاسیم بالا
از ان پی کا دارای پتاسیم بالا می توان به 36-12-12 و 40-10-10، 30-5-15 و 26-8-15 اشاره کرد به دلیل داشتن پتاسیم بالا در این کودها بسیار برای رشد و کیفیت و عملکرد زایشی گیاهان مناسب هستند و باعث افزایش مقاومت گیاهان نسبت به تنش های محیطی آفات و بیماری ها می‌شوند. باعث تسریع در شکل گیری میوه کاهش طول دوره رسیدن محصولات کشاورزی افزایش تعداد و سایز محصول افزایش و بهبود طعم و رنگ پذیری میوه ها پر شدن و افزایش وزن دانه ها میشود. به دلیل داشتن قابلیت انحلال پذیری بالا به صورت آبیاری و محلول پاشی قابل استفاده هستند.