بیماری سفیدک کرکی خیار
مهمترین بیماریهای خیار در کشتهای گلخانه‌ای است و هر ساله باعث مصرف قارچ کش های شیمیایی زیادی برای کنترل این بیماری میشود. این بیماری معمولاً در شرایط رطوبت بالا به سرعت گسترش پیدا میکند در نتیجه کشاورزان باید تهویه مناسب گلخانه و رعایت اقدامات بهداشتی از جمله حذف کامل اندام های آلوده افزایش دما کاهش رطوبت گلخانه و نیز استفاده از قارچ کش های شیمیایی با دوره کارنس مناسب مانند قارچ کش رانمن و یا قارچکش اینفینیتو استفاده کنند.
علائم بیماری سفیدک کرکی خیار
علائم سفیدک داخلی خیار در خیار گلخانه به صورت رنگ پریدگی و ایجاد رنگ زرد بین رگبرگ های سطح فوقانی برگ ها که حالت زاویه دار دارند که به صورت تدریجی لکه ها به رنگ قهوه ای تبدیل میشوند. در سطح زیرین برگ ها در مقابل لکه های فوقانی اسپورهای قارچ به صورت پوشش نمدی خاکستری یا دوده ای تجمع پیدا میکند که در شرایط رطوبت بالا باعث گسترش انتشار بیماری میشود.
کنترل بیماری سفیدک داخلی خیار
رطوبت بالا از عوامل اصلی شیوع و گسترش بیماری سفیدک داخلی خیار است هرگونه راهکار در جهت کاهش رطوبت نسبی باعث کنترل بیماری میشود. برای مثال در گلخانه ها دریچه های تهویه هوایی جانبی عمود بر مسیر بادهای غالب تعبیه شود تا بعد از باز کردن دریچه ها حداکثر تهویه ایجاد شود. ارتفاع گلخانه در میزان رطوبت نسبی تاثیر دارد و گلخانه های با استفاده کمتر از ۳ متر بیشتر با این بیماری مواجه میشوند. ردیف های کشت داخل گلخانه عمود بر محل دریچه های جانبی در نظر گرفته شود تا حداکثر تهویه در زمان باز کردن دریچه ها ایجاد شود.
در مناطق با درصد رطوبت نسبی بالا تراکم کشت کمتر از شرایط شرایط معمولی باشد. برگهای آلوده به روش صحیح با استفاده از تیغ و چاقو تیز قطع شوند و بلافاصله داخل یک نایلون قرار داده شود و خارج از گلخانه منهدم شوند. استفاده از قارچ کش های مانند اکسی کلرور مس یا کوپراکسی کلراید ۱ تا ۲ لیتر در هکتار یا قارچکش رانمن با غلظت ۴۰۰ تا ۵۰۰ سی در هزار یا قارچ کش اینفینیتو با غلظت 1 تا 2 در هزار به محض مشاهده اولین علائم بیماری توصیه میشود.
همچنین بازدید مرتب و دقیق گلخانه مزرعه به ویژه در صورت فراهم شدن شرایط مناسب بالا باید انجام شود. در صورت ادامه یافتن بیماری تکرار سم پاشی با قارچکش ها هر پنج روز یکبار انجام شود علاوه بر آن اگر قارچکش های گفته شده در دسترس نبود و گیاه در مرحله برداشت میوه بود از قارچکش های با دوره کارنس بیشتر از ۳ روز استفاده نشود.
بیماری سفیدک پودری خیار یا سفیدک سطحی
خیار یکی از تولیدات مهم کشور است و سطح زیر کشت آن در سال ۱۳۹۱ برابر ۷۹ هزار هکتار و تولید ۱.۸ میلیون تن بوده است. یکی از مهمترین بیماری های خیار در مزارع و گلخانه ها سفیدک پودری است که در اکثر مناطق جهان دیده می شود.
شرایط گسترش بیماری سفیدک پودری خیار دمای ۲۴ تا ۲۹ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۸۰ تا ۹۵ درصد است و همچنین تابش مستقیم آفتاب در کاهش شدت بیماری بسیار موثر است.
علائم بیماری سفیدک پودری خیار
اولین علائم بیماری به صورت لکه های کوچک سفید آرد آلود روی برگ و ساقه است که به تدریج روی آن را گرد سفید رنگ گرفته و این علائم موقعی ظاهر میشوند که اولین گل های خیابان شده باشد و هنوز ساقه خزنده خودرو ایجاد نشده است. با توسعه بیماری پوشش قارچی در هر دو سطح برگ را گرفته و برگ های مبتلا به بیماری سفید خشک شکننده میشود. در بوته های آلوده میوه ها زودتر از موعد رسیده و شبکه پوست آنها تشکیل نمی‌شود و بافت آنها نرم میشود. علاوه بر این گوشت میوه این بوته ها بی مزه و ماده خشک آن کم میشود.
کنترل بیماری سفیدک پودری خیار
راههای کنترل بیماری سفیدک پودری خیار انجام سمپاشی با سموم موثر و ثبت شده در ابتدای شروع بیماری و تکرار آن تا پایان دوره برداشته است به دلیل کاهش ماندگاری سموم از سموم و قارچ کش های با پایه مواد معدنی گیاهی بیشتر استفاده شود. در مزرعه از بوته های کدو خورشتی و یا حلوایی یا تک بوته ها که در مزارع خیار وجود دارند به صورت مرتب بازدید انجام شود تا با مشاهده علائم بیماری به صورت سفیدک پودری اقدام به سمپاشی مزرعه خیار شود در سمپاشی حتی بوته های کدوی اطراف مزرعه خیار هم انجام شود.
برای اولین بار سمپاشی از قارچکش های توصیه شده مانند یکی از قارچ کش های استروبی ۲۰۰ گرم در هکتار یا قارچ کش دومارک ۵۰۰ سی سی در هکتار یا قارچ کش ارتیواتاپ ۷۵۰ سی سی در هکتار یا فلینت مقدار ۲۰۰ گرم در هکتار توصیه می‌شو.
سمپاشی دوم با فاصله پنج تا هفت روز از سمپاشی اول انجام میشود و برای سمپاش دوم قبل از سمپاشی گسترده حتماً چند نمونه برگ به تصادف انتخاب و بررسی کنید و اگر لکه های جدید مشاهده شد از قارچکش های آلی و اگر لکه های جدید دیده نشد از قارچ کش های سولفا ناک یا سولفور 80 درصد به مقدار 3 در هکتار یا قارچ کش کالیبان به مقدار ۷ کیلوگرم در هکتار استفاده شود.
سمپاشی سوم به فاصله ۱۰ روز بعد از سمپاشی دوم و سمپاشی چهارم به فاصله ۱۴ روز از سمپاشی سوم انجام میشود که می‌توانید از یک از واژه های غیر شیمیایی به مقدار ۷ کیلوگرم در هکتار استفاده کنید. استفاده بیش از دو نوبت از قارچ کش آلی مانند قارچکش استروبی دومارک فلینت در طول یک دوره توصیه نمی شود. در صورت استفاده از قارچ کش های آلی حتماً تمام سطح برگ ها با قارچ کش پوشیده شود و در صورت استفاده از قارچ کش های غیر شیمیایی نیاز به فاصله زمانی تا سمپاشی بعدی و یا برداشت نیست. مدیریت علف های هرز در مزارع خیار به افزایش تهویه در بین بوته ها و کاهش بیماری کمک شایانی میکند.
بیماری مرگ گیاهچه پیتیومی
بیماری های متعدد مسری و غیر مسری در تولید خیار در کشتهای گلخانه‌ای دیده میشود از جمله بیماری های مسری عفونی که خیار گلخانه ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد گونه‌های مشابه قارچ پیتیوم است که به ریشه و طوقه گیاه حمله میکند و تا چندین سال در خاک باقی می‌ماند.
مدیریت کنترل این بیمار گرها پس از کشت بسیار سخت است و بهتر است از گلخانه آلوده برای کشت مجدد استفاده نشود. بهداشت گلخانه و مدیریت آبیاری و روش کشت تأثیر زیادی در مدیریت این نوع بیماری ها دارد بیماری مرگ گیاهچه یا پوسیدگی طوقه و ریشه خیار بیماری عمدتا توسط انواع گونه های قارچ پیتیوم ایجاد میشود که گیاه خیار قبل از خارج شدن از خاک و بعد از انتقال به گلخانه یا در خزانه تولید نشا مورد حمله قرار داده و باعث ایجاد خسارت میشود.
گونه‌های پیتیوم میکروارگانیسم های شبه قارچی یا اوومیست هستند در حالت طبیعی به صورت قارچ های خاکزی هستند و از مواد آلی موجود در خاک تغذیه می‌کنند. برخی از سبزیجات گلخانه مانند گوجه خیار در مراحل گیاهچه و نشا بسیار به این بیماری حساس هستند. علاوه بر تاثیر مدیریت آبیاری تهویه ضعیف و محیط اطراف ریشه و آسیب دیدگی و زخم شدن ریشه نیز در افزایش خسارت این بیماری کمک میکند.
علائم بیماری پیتیوم خیار
علائم بیماری مرگ گیاهچه قبل از خروج گیاه از خاک و از طریق پوسیدگی ریشه و جوانه های اولیه بعد از خروج از خاک از طریق مرگ گیاهچه های جوان ایجاد خسارت میکند. پس از خروج گیاه از خاک، برگ های کوتیلدونی پژمرده شده و ساقه ها در نزدیک سطح خاک چروکیده می شود و علائم سبز خشک شدن گیاهان دیده می شود. در این حالت ریشه گیاه به راحتی از خاک خارج شده و حالت آبدار و آبکی دارد نه تنها در مراحل نشایی بلکه در زمان میوه دهی بوته ها بیمارگر می‌تواند گیاهان را مورد حمله قرار دهد در این صورت گیاهان دچار پژمردگی ناگهانی می شوند ریشه در نزدیکی طوقه دچار تغییر رنگ قهوه ای با نارنجی شده و به تدریج کاملا پوسیده میشود.
کنترل بیماری مرگ گیاهچه
رعایت بهداشت خاک و کاهش جمعیت بیمارگر در خاک در اثر ضد عفونی کردن خاک و آفتاب دهی و حذف گیاهان الوده و استریل نمودن مخازن و لوله های آبیاری.
قبل از انتقال نشا ها به مزرعه یا گلخانه از سالم بودن نشا مطمئن شوید و نشانه های با ریشه های تغییر رنگ یافته را به زمین اصلی انتقال ندهید. جهت جلوگیری از ورود بیمار گر به گلخانه اطمینان از سالم بودن آب آبیاری و عاری بودن مخزن و لوله های آبیاری از عوامل بیماری اهمیت دارد. گاهی نسبت به ضد عفونی کردن مخزن ذخیره آب با استفاده از مواد ضدعفونی کننده مانند آب اکسیژنه اقدام شود. این بیماری رابطه مستقیم با مقدار رطوبت خاک دارند و در خاکهای سنگین با نگهداری آّب بالا بیشترین خسارت را وارد میکند. بنابراین تنظیم دور آبیاری در مدیریت بیماری مهم است تنظیم دور آبیاری و رطوبت خاک در حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد رطوبت نسبی خاک، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار به جای روش آبیاری جوی پشته در کاهش بیماری نقش دارد. اصلاح بافت خاک و سبک تر کردن خاک های سنگین جهت جلوگیری از ماندابی و تهویه بهتر محیط اطراف ریشه با استفاده از بسترهای مختلف مانند پیت ماس کمپوست و ورمی کمپوست عاری از بیماری بسیار با اهمیت است. از کشت در گلخانه های با سابقه بیماری بالا خودداری شود علاوه بر این جمعیت بیمارگر در خاک مناطقی که در فصل تابستان آفتاب دهی میشود کاهش پیدا میکند. استفاده از محلول بیولوژیک تریآنوپی و خیساندن بذر خیار قبل از کشت در آن در کاهش این بیماری کمک میکند.
علاوه بر آن استفاده از روشهای زراعی و بیولوژیکی قارچ کش های شیمیایی آخرین راه کنترل این بیماری هستند. برای کنترل بیماری از قارچکش های ثبت شده مانند پریگور انرژی و رزالاکسیل و پروپلنت می‌توان به مقدار توصیه شده توسط کارشناس استفاده کرد. در گلخانه هایی که سیستم کشت آنها گلدانی است توصیه میشود که در ابتدا در ترکیب خاک باید از قارچ کش هایی مانند رزالاکسیل به مقدار ۳۰۰ گرم و یا پریکورانرژی ۲۰۰ میلی لیتر به ازای هر متر مربع خاک بستر استفاده شود. در مرحله ۲ تا ۴ برگی یک بار دیگر از قارچ کش های پریکورانرژی 2 در هزار یا رزالاکسیل 3 در هزار و یا پروپلنت 1 در هزار به مقدار ۱ لیتر به ازای هر متر مربع گلخانه در پای بوته ها به صورت شره ای استفاده شود. در سیستم های آبیاری تحت فشار تیپی گلخانه محلول قارچ کش مقدار ۱ لیتر به ازای هر متر مربع مساحت زیر کشت با استفاده از قارچ کش های پریکور انرژی 2 در هزار یا رزالاکسیل با غلظت 3 در هزار و پروپلنت با 1 در هزار محلول تهیه کرده و در دو مرحله بعد از کشت و آبیاری اولیه و نیز 2-4 برگی حقیقی از طریق سیستم آبیاری تحت فشار استفاده شود.
بیماری بلایت آلترناریایی خیار
علائم به صورت نقطه ها یا لکه های زرد و قهوه ای کوچک با حاشیه های سبز که ابتدا در برگهای مسن تر دیده میشوند و با پیشرفت بیماری زخم ها گسترش یافته و بزرگ شده و کم کم حالت نکروز با سوختگی های قهوه ای رنگ پیدا میکند دیده میشوند که الگوی حلقه ای و هم مرکز دارند. بیماری به تدریج باعث پژمردگی و از بین رفتن گیاه می شود.
کنترل بیماری بلایت برگ آلترناریایی در خیار
این بیماری بیشتر در مناطقی با دمای بالا و رطوبت و بارندگی زیاد دیده می شود تمام خانواده کدوییان از جمله خیار کدو و هندوانه به این بیماری حساس هستند و باید به صورت متناوب با گیاهان دیگر کاشته شوند. بعد از برداشت تمام بقایای گیاهان از بین برده شود و زمین به سرعت عمیق بخورد. استفاده از قارچ کش های محافظت کننده مانند انواع قارچ کش های مسی می تواند تا حدودی از شیوع و گسترش این بیماری جلوگیری کند.
بیماری آنتراکنوز خیار
علائم بیماری آنتراکنوز خیال شامل زخم های سخت قهوه ای رنگ دایره شکل با حاشیه های زرد روی برگ ها دمگل ها، ساقه ها یا حتی روی میوه ها که در ارقام مقاوم این لکه ها به صورت آفتاب سوخته با لبه های سبز ایجاد شده و در نهایت این زخم های قهوه ای رنگ خشک شده و میریزد و برگها حالت سوراخ سوراخ پیدا می‌کنند.
بیماری مرگ گیاهچه یا پوسیدگی میوه ریزوکتونیایی
این بیماری(Rhizoctonia solani) هم در مراحل ابتدایی رشد گیاهچه باعث ایجاد پژمردگی و بوته میری میشود و هم در مراحل پیدایش میوه در صورت آلودگی خاک و مناسب بودن شرایط باعث ایجاد پوسیدگی در میوه ها میشود. عامل این بیماری قارچی به نام ریزوکتونیا است. علائم بیماری به صورت تغییر رنگ زرد و قهوه ای روی میوه ها مناطق آب گزیده در روی میوه ها در محلی که به زمین تماس دارند و کپک های قهوه ای روی میوه های در حال پوسیده و در نهایت در گیاهچه ها باعث ایجاد پژمردگی دیده میشود.
این بیماری در شرایط رطوبت بالا و دمای بالا بسیار رایج است راههای کنترل پوسیدگی ریزوکتونیایی انجام شخم عمیق قبل از که و بعد از برداشت محصول استفاده از مالچ های پلاستیکی روی ردیف ها برای ایجاد فاصله و عدم تماس میوه با خاک کاشت بذر های خیار در خاکهای با تهویه مناسب شب و جلوگیری از ماندابی استفاده از قارچ کش های محافظت کننده به صورت ضد عفونی بزرگ و سمپاشی بعد از انتقال نشا به زمین یا گلخانه.
بیماری ساقه صمغی خیار
علائم بیماری به صورت زخم های خاکستری تا سبز بین رگبرگهای برگ ها میباشد که به تدریج برنزه و خاکستری می شود و ممکن است مناطق ساغر را هم تحت تاثیر قرار بدهد کنترل این بیماری با استفاده از ضدعفونی بذر ها قبل از کاشت و روابط تناوب کشت و کنترل وزن کردن خاک و بستر قبل از کاشت امکان پذیر میباشد
بیماری لکه برگی سرکوسپورایی خیار
که عامل آن قارچ است علائم اولیه بیماری بر روی برگ های مسن تر به صورت لکه های کوچک با مراکز قهوه ای روشن تا خرمایی رخ می دهد. با پیشرفت بیماری، ضایعات بزرگ می شوند تا مناطق وسیعی از سطح برگ را بپوشانند. ضایعات ممکن است حاشیه تیره داشته باشند و توسط یک ناحیه کلروتیک احاطه شده باشند. مراکز ضایعات ممکن است شکننده شده و ترک بخورند.
مدیریت بیماری سفیدک کرکی خیار در کشورهای گلخانه‌ای ابوالفضل سرپله سید رضا فانی داریوش شهریاری
سفیدک مدیریت بیماری سفیدک پودری خیار در کشور های مزرعه های داریوش شهریاری
مدیریت بیماری پیتیومی مرگ گیاهچه و پوسیدگی طوقه و ریشه خیار در کشورهای گلخانه‌ای ابوالفضل سر پله حسین عظیمی